Geschiedenis

De geschiedenis(sen) van Tennispark Berg en Dal
Dat de ligging van Tennispark Berg en Dal in de Bosjes van Pex bijzonder is, dat wist u al, maar wist u ook dat de geschiedenis van de locatie zelf bijzonder is? Dit artikel geeft in vogelvlucht de voornaamste gebeurtenissen weer.

Tennispark Berg en Dal werd, zo schrijft 'tennishistoricus' Theo Bollerman in zijn boek Gravel en Gras, vlak voor Pasen in 1929 officieel in gebruik genomen. Het archief van het tennispark ontbreekt helaas, waardoor we van die beginperiode van het tennispark helaas minder afweten. Bollerman heeft verhalen dat het tennispark al vanaf 1922 in gebruik zou zijn, om die reden nog niet kunnen staven; artikelen in kranten of tijdschriften uit deze jaren twintig geven ook daarover geen uitsluitsel. Wel meldt hij dat de eerste parkdirecteur de heer Karl Wormstall was, en dat deze persoon het park tot aan zijn dood heeft beheerd. In de foto- en prentenverzamelingen van het Haags Gemeentearchief (op de begane grond van het Haagse Stadhuis aan het Spui) vinden we gelukkig wel aanknopingspunten over de voorgeschiedenis van het tennispark.   

Zo blijkt Tennispark Berg en Dal zich te bevinden op het terrein van de voormalige boerderij 'Berg en Dal'. Deze boerderij was, evenals de voormalige boerderij 'Daal en Berg' aan de Daal en Bergselaan, gedurende lange tijd in bezit van de familie Diert van Melissant. 'Daal en Berg' werd verpacht aan de heer J.J.W. Pex (1831-1921), naamgever van  de Bosjes van Pex,  en 'Berg en Dal' aan boer Rimmelzwaan. In de Franse tijd (eind achttiende eeuw) werd in een houten uitbouwtje aan de kopse zijde van 'Berg en Dal', naast de huidige galerie, een lid van de familie Diert van Melissant doodgeschoten nadat hij op Franse stropers had geschoten.

De boerderij Daal en Berg, gelegen in de Bosjes van Pex ter hoogte van de kruising Daal en Bergselaan en de Zonnebloemstraat, brandde in 1903 gedeeltelijk af, maar is uiteindelijk pas later, vermoedelijk rond 1930, afgebroken. Rond deze tijd verliet ook boer Rimmelzwaan met zijn omvangrijke gezin boerderij 'Berg en Dal', vooral omdat de gemeente ook aan de westelijke kant van Den Haag tennisaccommodaties wilde inrichten. Hierbij is een stalgebouw van de boerderij afgebroken dat zich tussen de huidige baan 8 (laatste smashcourt-baan) en baan 9 (de eerste gravelbaan) bevond. De boerderij van boer Rimmelzwaan is in deze periode waarschijnlijk ook veranderd in een 'theeschenkerij'. Het Haags Gemeentearchief bewaart een foto uit 1937 waarop onder anderen sportpionier Pim Mulier aan het schaatsen is op de natgespoten tennisbanen.
 
Dit zou volgens het fotobijschrift van het Haags Gemeentearchief de 'eerste voor het publiek geopende ijsbaan van Den Haag' zijn (al is de nabijgelegen ijsbaan van de Nieuwe 's-Gravenhaagsche IJsvereniging aan de Sportlaan ook daarvoor een prima titelkandidaat). In de Tweede Wereldoorlog hebben de Bosjes van Pex en de directe omgeving zwaar te lijden gehad door de aanleg van de anti-tankgracht door de Duitsers: veel huizen aan de Daal en Bergselaan aan de kant van de Sportlaan worden afgebroken. De gehele Bosjes van Pex worden kaalgeslagen, behalve de voormalige boerderij 'Berg en Dal' en de bomen eromheen. Hier wordt dan ook tijdens de oorlog 'gewoon' doorgespeeld, al was het halen van ballen levensgevaarlijk vanwege de aanwezigheid van mijnen in de anti-tankgracht.  De Daal en Bergselaan is overigens niet alleen in sportief opzicht interessant maar ook in literair verband; de romans van Hella S. Haase 'Een gevaarlijke verhouding of Daal-en-Bergse brieven' (1976) en 'Else Böhler, duits dienstmeisje' van Simon Vestdijk spelen zich beide (deels) af in de Daal en Bergselaan.  

Tenslotte: voor een beter inzicht in de geschiedenis van Tennispark Berg en Dal en de bespelers van het tennispark zoals TCH Lucky Stroke (al opgericht in 1933, door o.a. Bart de Lange en Willy Brandligt), is een archief onmisbaar. Dankzij het onderzoek van Theo Bollerman weten we dat naast Lucky Stroke ook andere clubs op Berg en Dal hebben gespeeld: 'Top', 'Vol Moed', 'Waalsdorp', 'De Wilg' en Wodozo' (speelden alleen op, u raadt het al, op woensdag, donderdag en zondag). Lucky Stroke was echter de belangrijkste bespeler, mede dankzij de successen van spelers als Lo Copper (latere oprichter van tennispark Waldeck) en Luuk Engelenburg. Deze successen trok weer andere spelers aan, waaronder Boebie Renesse van Duivenbode, Wil Kasten e.a., die er in het begin van de jaren vijftig voor zorgden dat Lucky Stroke de Overgansklasse A bereikte.

In de jaren vijftig en zestig behield Lucky Stroke een belangrijke positie dankzij het inlijven van de jeugdclub 'Tip' waar spelers als Wout van As uit voortkwamen. Voor meer sportieve successen van Lucky Stroke verwijs ik graag naar het boek Gravel &Gras van Theo Bollerman.

Graag komen we in contact met oud-bestuursleden en (oud-)leden van Berg en Dal die hopelijk nog over archiefmateriaal beschikken (verslagen van bestuursvergaderingen, foto's, correspondentie enz.) om het onderzoek van de heer Bollerman verder aan te kunnen vullen. En natuurlijk komen we graag in contact met (oud-)leden om hun verhalen over het tennispark op te kunnen tekenen!

Ramses van Bragt Verder lezen
- Bollerman, Theo, 500 jaar tennis in Den Haag ''Witte Tenniskleding Verplicht'', z.p., z.j.
- Bollerman, Theo,  'Gravel& Gras. Heden en verleden van de tennisparken, de clubs 
   en de mensen in Den Haag e.o.', Den Haag 2003. ISBN 90.70032.37.1
- Boer, Ruurd E. de, KNLTB, 100 jaar Love en service', z.p. 1999
- Buuren, Wilfred van, Handleiding voor het beheer van historische sportarchieven, Hilversum 2003. 
  Het boek is   integraal online raadpleegbaar via Google Book Search
- Nederlandse Real Tennis Bond (zie http://www.real-tennis.nl)
- www.tennismuseum.nl
- Nederlands Tennishistorisch Genootschap
- Sportarchieven Databank Nederland en Vlaanderen (via: www.hennekam.archieven.org)
- www.sportgeschiedenis.nl